De term 'whiplash' liever vermijden

Nederlands Tijdschrift voor de Geneeskunde - 08-05-2009.

Op wwww.ntvg.nl wordt de multidisciplinaire richtlijn 'Diagnostiek en behandeling van mensen met whiplash associated disorder I/II' toegelicht. In deze richtlijn wordt een actieve aanpak geadviseerd als neurologische afwijkingen en fracturen zijn uitgesloten.

Wij doen met dit commentaar een oproep om de term 'whiplash' niet meer te gebruiken in de diagnostiek en de behandeling, omdat recent onderzoek heeft laten zien dat het toeschrijven van klachten aan 'whiplash' mogelijk leidt tot een ongunstigere prognose.

Het opvallendste van de richtlijn is misschien wel dat whiplash geduid wordt als een functioneel syndroom. Het is de vraag of functionele syndromen geen uitingsvormen zijn van één en dezelfde 'functional somatic disorder'.

Ook wordt whiplash soms wel beschouwd als een 'modeziekte'. Door de badinerende connotatie van het woord 'modeziekte' is een zinnige discussie over whiplash vaak niet meer mogelijk zodra dat woord gevallen is.

Dit geeft aan hoe gevoelig het onderwerp ligt. De frequentie waarmee whiplash in Nederland wordt gediagnosticeerd wisselt nogal over de jaren. Na een sterke stijging van het aantal patiënten met whiplash in de jaren negentig, lijkt de incidentie in Nederland momenteel sterk af te nemen.

Ook de aandacht voor whiplash in de wetenschappelijke en de populaire pers lijkt te wisselen; dit steunt de suggestie dat wij hier te maken hebben met een modeverschijnsel. Die suggestie wordt nog verder versterkt door de grote verschillen in prevalentie van whiplashklachten tussen verschillende landen en de bevinding dat er landen zijn waar whiplash schijnbaar niet voorkomt. Recent onderzoek geeft aanleiding
deze aspecten verder te bespreken.

CAUSALE ATTRIBUTIE
Onderzoek naar chronische pijn heeft duidelijk gemaakt dat causale attributie en catastroferende gedachten van grote invloed kunnen zijn op het beloop van de klachten. Causale attributie is het idee dat de patiënt heeft over de oorzaak van de klachten.

Bij het chronischevermoeidheidsyndroom is gevonden dat causale somatische attributie, dus het toeschrijven van klachten aan een lichamelijke oorzaak, samenhangt met meer symptomen en
beperkingen, en een slechtere prognose geeft. Bij somatoforme
stoornissen zijn causale attributies aan lichamelijke afwijkingen eveneens in verband gebracht met persistentie van klachten.

CATASTROFERENDE GEDACHTEN
Catastroferen kan worden gezien als een disfunctionele denk- of copingstijl waarbij de ontvangen informatie negatief gekleurd wordt en dit wordt vergroot, zoals de naam al zegt, tot relatief catastrofale proporties. Kort gezegd: de patiënt gaat uit van het slechtst denkbare scenario.
In onderzoek is aangetoond dat een tendens tot een catastroferende denkstijl samenhangt met een hogere pijnbeleving en relatief sterk invaliderende beperkingen.

Op zichzelf zou het ervaren van spierpijn na een ongeval geen aanleiding hoeven zijn tot het krijgen van catastroferende gedachten over langdurig aanhoudende of blijvende klachten. Spierpijnklachten zijn in de regel goedaardig en kortdurend, en ze verdwijnen doorgaans restloos. Dit geldt ook voor nekklachten na een ongeval. Desondanks is er een categorie mensen die negatieve verwachtingen heeft over het herstel van deze klachten.

Volgens recent onderzoek zijn de vroege verwachtingen van mensen met nekklachten over hun herstel mogelijk van doorslaggevende betekenis voor hun prognose. etc.... zie